ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΌΛΓΑΣ ΓΕΡΟΒΑΣΙΛΗ στην Επιτροπή Δημόσιας Διοίκησης, Δικαιοσύνης και Δημόσιας Τάξης στην συζήτηση επί της αρχής του σχεδίου Νόμου  «Πρόληψη και καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων και προστασία των θυμάτων αυτής» – Ενσωμάτωση οδηγίας 2011/36/ΕΕ

Αθήνα, 2 Σεπτεμβρίου 2013

Κύριε Πρόεδρε, κυρίες και κύριοι συνάδελφοι,

η παράνομη διακίνηση και εμπορία ανθρώπων με σκοπό την οικονομική ή σεξουαλική εκμετάλλευση είναι η σύγχρονη μορφή δουλείας. Το «trafficking», ο διεθνής όρος που χρησιμοποιείται περιλαμβάνει την πάσης φύσεως εκμετάλλευση και εμπορευματοποίηση του ανθρώπινου σώματος και προσβάλλει γενετήσια ελευθερία. Αποτελεί έτσι, μια από τις πιο προσοδοφόρες επιχειρήσεις στον κόσμο, μετά το εμπόριο όπλων και ναρκωτικών.

Ως φαινόμενο απασχολεί ιδιαίτερα την Ε.Ε., καθώς πολλές από τις χώρες-μέλη αποτελούν χώρες διαμετακόμισης ή χώρες υποδοχής. Η χώρα μας, λόγω της γεωγραφικής θέσης, αποτελεί διαμετακομιστικό σταθμό για άτομα, τόσο από τα Βαλκάνια, όσο από την Ασία και την Αφρική. Ταυτόχρονα η Ελλάδα αποτελεί και χώρα υποδοχής πολλών θυμάτων σωματεμπορίας, κυρίως γυναικών και παιδιών. Τόσο τα στοιχεία της έκθεσης της GRETA για το Συμβούλιο της Ευρώπης το 2010, όσο τα στοιχεία της έκθεσης του State Department για το 2012, δίνουν μια ιδιαίτερα δυσμενή εικόνα για τη σωματεμπορία στην Ελλάδα.

Θύματα σωματεμπορίας αποτελούν γυναίκες από την Αλβανία, Λευκορωσία, Βουλγαρία, Ρωσία, Νιγηρία, για να αναφέρω μόνο κάποιες από αυτές. Όσον αφορά τα θύματα καταναγκαστικής εργασίας που εντοπίζονται στην Ελλάδα, κυρίως παιδιά και άντρες, είναι από Αλβανία, Μπαγκλαντές, Βουλγαρία, Ινδία, Μολδαβία, Πακιστάν, Ρουμανία. Τα θύματα υπόκεινται στη δουλεία, κυρίως στους τομείς γεωργίας, μεταποίησης, όσο και των κατασκευών. Παρόλο που η Ελλάδα αντιμετωπίζει ιδιαίτερα οξύ πρόβλημα, λίγα έχουν γίνει στην κατεύθυνση, τόσο της πρόληψης και αντιμετώπισης του φαινομένου, αλλά και της προστασίας των θυμάτων. Συνήθως, οι όποιες δράσεις είναι αποσπασματικές χωρίς την υποστήριξη εξειδικευμένου προσωπικού και χωρίς φυσικά, τις απαραίτητες υποδομές.

Η χώρα μας καθυστερεί, επιπλέον, χαρακτηριστικά να συμμορφωθεί ή να επικυρώσει διεθνείς συνθήκες που αποσκοπούν στη διεθνή συνεργασία για την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων. Το πρωτόκολλο για την πρόληψη, καταστολή και την τιμωρία παράνομης διακίνησης προσώπων, ιδιαίτερα γυναικών και παιδιών, το γνωστό ως πρωτόκολλο του Παλέρμο, η χώρα μας το επικύρωσε με καθυστέρηση δέκα ετών. Το πρωτόκολλο υπογράφηκε το 2000 και οι Ελληνικές κυβερνήσεις το επικύρωσαν του 2010. Αντίστοιχη καθυστέρηση διαπιστώνουμε και στην ενσωμάτωση αυτής της οδηγίας, για την οποία συζητάμε σήμερα, η οποία έπρεπε να έχει ενσωματωθεί μέχρι τον Απρίλιο του 2013. Σε μια χώρα όπου το μεταναστευτικό ζήτημα και οι διάφορες παράμετροί του αποτελούν κεντρικό θέμα του Δημόσιου διαλόγου, το αρμόδιο Υπουργείο «περί άλλων τυρβάζει» τους τελευταίους μήνες.

Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, η προκειμένη οδηγία αντικαθιστά προηγούμενη απόφαση και αποτελεί συμπληρωματικό μέρος γενικής δράσης κατά της εμπορίας ανθρώπων. Η οδηγία υιοθετεί μια ολοκληρωμένη προσέγγιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δίνοντας έμφαση ιδιαίτερα στην προστασία των ευάλωτων ομάδων. Ωστόσο, στην ενσωμάτωση της οδηγίας φαίνεται να δίνεται ετεροβαρώς, περισσότερη έμφαση στη θεσμοθέτηση του γραφείου του Εθνικού Εισηγητή και στη λειτουργία του. Επιπλέον, σε κάποιες περιπτώσεις είναι αδύνατον να εφαρμοστούν οι προβλέψεις του σχεδίου νόμου, καθώς δεν υπάρχουν οι κατάλληλες υποδομές. Επίσης, υπάρχουν πολλές αοριστίες, αφήνονται εκκρεμότητες -βέβαια, το συνηθίζεται αυτό- οι οποίες τελικά θα οριστούν με Υπουργικές αποφάσεις.

Στη δική μας αντίληψη, εμπορία ανθρώπων, όποια μορφή κι αν έχει, δεν υπάγεται σε προσχηματικούς διαχωρισμούς. Τι εννοώ με αυτό. Θα χρησιμοποιήσω το παράδειγμα της πορνείας. Στις περισσότερες έννομες τάξεις, η ενήλικη πορνεία διαχωρίζεται από αυτή των ανηλίκων. Η πορνεία που ασκείται σε οίκους ανοχής διαχωρίζεται από αυτή που ασκείται στους δρόμους. Η δήθεν νόμιμη διαχωρίζεται από την παράνομη. Η οικειοθελής από την εξαναγκαστική αλλά και η πορνεία, αυτή καθεαυτή, από το «trafficking». Όμως, αν λάβουμε υπ’ όψιν ορισμένες από τις πραγματικές διαστάσεις του εμπορίου ανθρώπινου σώματος, αυτοί οι διαχωρισμοί στις περισσότερες περιπτώσεις είναι σχηματικοί και προσχηματικοί. Αυτοί, οι ηθικού τύπου διαχωρισμοί, έχουν τελικά μια ιδεολογική προέλευση. Ωστόσο, επιφέρουν σοβαρές συνέπειες στο νομό, στην εφαρμοζόμενη πολιτική και στον πολιτισμό.

Έχουμε πολλά σημεία στα οποία θα σταθούμε, αλλά θα το κάνουμε αυτό στη συζήτηση επί των άρθρων, όπου έχουμε να διαφωνήσουμε σε πολλά σημεία αλλά και να προτείνουμε αλλαγές, με δεδομένο αυτό το οποίο είπα, ότι βλέπουμε πολλές ασάφειες, οι οποίες θα αφήσουν εκκρεμότητες, που είτε προτείνεται να λυθούν με κοινές Υπουργικές αποφάσεις, αλλά πολλές εξ αυτών δημιουργούν, κατά την άποψή μας, επικίνδυνα μονοπάτια. Π.χ., μια διεύρυνση που γίνεται στα θέματα της άρσης του απορρήτου και μερικά άλλα. Όμως, όλα αυτά θα τα συζητήσουμε στην κατά άρθρον συζήτηση.

Ανακεφαλαιώνοντας, εδώ, στη συνολική μας άποψη επί της αρχής, το σχέδιο νόμου, όσον αφορά τη διεύρυνση του νομοθετικού πλαισίου για την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων, σε επίπεδο ποινικού κώδικα και κώδικα ποινικής δικονομίας, έχει θετικά σημεία αλλά ταυτόχρονα και πολλά προβλήματα. Η εφαρμογή, ωστόσο, πολλών από τις προβλέψεις είναι σχεδόν αδύνατη εξαιτίας της ζοφερής κατάστασης της Δημόσιας Διοίκησης, της έλλειψης υλικοτεχνικών υποδομών, πόρων και του ανθρώπινου δυναμικού που απαιτούνται, προκειμένου να τύχει ουσιαστικής εφαρμογής η προκειμένη διαδικασία ενσωμάτωσης. Δημιουργείται, δηλαδή, κατά την άποψή μας, ένα άλμα μεταξύ της ελληνικής πραγματικότητας και διατάξεων του σχεδίου, το οποίο προτείνεται και το οποίο θα έχουμε την ευκαιρία να συζητήσουμε διεξοδικά, το οποίο καθιστά μη πραγματοποιήσιμα, ενδεχομένως, τα όσα πιθανώς υιοθετηθούν.

Επίσης, πρέπει να τονίσουμε εδώ, ότι σε μια χώρα η οποία δεν έχει αντιμετωπίσει το μεταναστευτικό ζήτημα επί της ουσίας, πάρα πολλά σημεία συνδέονται. Θυμόμαστε όλοι την υπαναχώρηση της Κυβέρνησης σε σχέση με το αντιρατσιστικό νομοσχέδιο, που και από κει μέσα θα περνούσαν και θα λύνονταν διάφορα τέτοια θέματα. Δυστυχώς, σήμερα γίνεται μια αποσπασματική αντιμετώπιση και το θετικό που εμπεριέχει το συγκεκριμένο σχέδιο νόμου, να είναι πραγματικά κάτι το οποίο θα μείνει κενό γράμμα.

Στη συνέχεια της συζήτησης, στην κατ’ άρθρον αλλά και στις επόμενες συνεδριάσεις θα έχουμε την ευκαιρία να μιλήσουμε για πολύ συγκεκριμένα ζητήματα. Θα ακούσουμε και τον Υπουργό. Επιφυλασσόμαστε κατ’ αρχήν.

Ευχαριστώ.