ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ΌΛΓΑΣ ΓΕΡΟΒΑΣΙΛΗ στην Επιτροπή Δημόσιας Διοίκησης, Δικαιοσύνης και Δημόσιας Τάξης στην κατ’ άρθρων συζήτηση του σχεδίου Νόμου «Πρόληψη και καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων και προστασία των θυμάτων αυτής» – Ενσωμάτωση οδηγίας 2011/36/ΕΕ

Αθήνα, 3 Σεπτεμβρίου 2013

 Στο άρθρο 1 ορίζεται ο σκοπός του νόμου, που αποβλέπει στην ενσωμάτωση της Οδηγίας, δεν έχουμε να προσθέσουμε τίποτα φυσικά.

Στο άρθρο 2, επέρχονται κάποιες θετικές τροποποιήσεις και συμπληρώσεις στον ΠΚ. Συγκεκριμένα, προσθετική κατεύθυνση είναι ότι προστίθεται ως επιβαρυντικό στοιχείο η έκθεση της ζωής του παθόντος σε σοβαρό κίνδυνο, καθώς και το ότι εμπεριέχεται τόσο η σωματική, όσο και η ψυχική βλάβη.

Ωστόσο, στην παράγραφο 1, το σχέδιο νόμου προβλέπει την τιμωρία όσων ταξιδεύουν, με σκοπό την τέλεση συνουσίας ή ασελγών πράξεων με ανήλικο. Θέλουμε να ρωτήσουμε, γιατί επαναφέρεται μία άκρως προβληματική διάταξη που εξαρτά την αντικειμενική υπόσταση ενός εγκλήματος, από το σκοπό ενός ταξιδιού. Ποια είναι η τροποποίηση η οποία γίνεται και με ποιο σκοπό επανέρχεται.

Στην παράγραφο 4, προβλέπεται ότι η επέλαση αλλοδαπών που βρίσκονται παράνομα στη χώρα και κατήγγειλαν αξιόποινες πράξεις, μπορεί να αναστέλλεται μέχρι να εκδοθεί αμετάκλητη απόφαση για τις πράξεις που καταγγέλθηκαν. Εδώ προκύπτουν δύο θέματα. Η προτεινόμενη ρύθμιση  της παράγραφος 2 είναι ελλιπής, καθώς παρέχει προστασία από την απέλαση σε αλλοδαπούς που βρίσκονται παράνομα στη χώρα και καταγγέλλουν τις ανωτέρω πράξεις, μόνο όταν αυτές τελούνται από εγκληματική οργάνωση του αρ.187 και όχι από μεμονωμένα άτομα.  Θα προτείνουμε να συμπληρωθεί αυτή η διάταξη, ως εξής, « η απέλαση αλλοδαπών, που βρίσκονται παράνομα στη χώρα και καταγγέλλουν αξιόποινες πράξεις που τελέστηκαν από εγκληματική οργάνωση στο άρθρο 187 ή από υπαίτιους των άρθρο 323Α και 351, μπορεί με διάταξη του Εισαγγελέα Πλημμελειοδικών και έγκριση του Εισαγγελέα Εφετών να αναστέλλεται μέχρι να εκδοθεί αμετάκλητη απόφαση για τις πράξεις που καταγγέλθηκαν. Όσο χρόνο διαρκεί, η αναστολή της απέλασης, χορηγείται στους αλλοδαπούς άδεια παραμονής για ανθρωπιστικούς λόγους στα θύματα και τους ουσιώδεις μάρτυρες». Κάτι ακόμα, η συγκεκριμένη οδηγία, στο άρθρο 11, παράγραφος 1, υποχρεώνει τα κράτη- μέλη, στην παροχή συνδρομής και στήριξης στα θύματα, πριν, κατά τη διάρκεια και για κατάλληλο χρονικό διάστημα, μετά το πέρας τη ποινικής διαδικασίας. Στο υπό συζήτηση, όμως, σχέδιο νόμου, περιορίζει αδικαιολόγητα, το χρονικό αυτό διάστημα, μέχρι το πέρας της ποινικής διαδικασίας.

Άρθρο 3, με το άρθρο αυτό, επιβάλλονται για πρώτη φορά νομοθετικές κυρώσεις σε βάρος Νομικών Προσώπων που εμπλέκονται σε υποθέσεις εμπορίας ανθρώπων. Με το άρθρο αυτό, διευρύνεται παράλληλα η ευθύνη για αποζημίωση σε όλες τις περιπτώσεις αδικημάτων, που τελέστηκαν προς όφελος, ή για λογαριασμό, ή ακόμα διαμέσου του Νομικού Προσώπου, χωρίς μάλιστα να απαιτείται η ύπαρξη σκοπού προς πορισμό χρηματικού οφέλους. Ωστόσο και εδώ, υπάρχουν ορισμένα ζητήματα που χρίζουν διευκρίνησης, για παράδειγμα, η τέλεση της πράξης που προτίθεται ως προϋπόθεση για την ευθύνη του Νομικού Προσώπου, δεν διευκρινίζετε αν εξαρτάται από δικαστική ή τελεσίδικη. Επίσης, θα ήταν προτιμότερο η επιβολή του προστίμου, να διενεργείτε με κοινή υπουργική απόφαση και έπειτα από γνώμη εξειδικευμένης επιτροπής, όπως ας πούμε ο εισηγητής ή η διυπουργική επιτροπή, η εννεαμελής που προβλέπεται και παρακάτω.

Στο άρθρο 4, το συγκεκριμένο άρθρο, κατά την άποψή μας είναι άκρως προβληματικό, από απόψεως Ποινικού Δικαίου, Θεμελιωδών Δικαιωμάτων και Βασικών Αρχών της Δίκαιης Δίκης και της Ποινικής Διαδικασίας. Με τη βιντεοσκόπηση της κατάθεσης του παθόντα ή μάρτυρα, επέρχεται ρωγμή της Αρχής της Προφορικότητας της δίκης και του δικαιώματος του κατηγορουμένου να εξετάζει τους εναντίον του μάρτυρες. Επίσης προβλέπονται ανακριτικές πράξεις εξαιρετικού χαρακτήρα, όπως, ανακριτική διείσδυση, άρση απορρήτου, καταγραφή δραστηριοτήτων με συσκευές ήχου και εικόνας. Μοναδική προϋπόθεση των παραπάνω ανακριτικών πράξεων τίθεται το ιδιαιτέρως δυσχερές της εξιχνίασης των εγκλημάτων, 323Α και 351ΠΚ. Έμμεσα, επιχειρείται μία διεύρυνση ανακριτικών τεχνικών που έρχονται σε αντίθεση με βασικά δικαιώματα του κατηγορούμενου, αλλά και του κάθε «ύποπτου» πολίτη.

Τέλος, τίθεται θέμα εφαρμοσιμότητας των ανωτέρω προβλέψεων που αφορούν την παρουσία παιδοψυχολόγων και παιδοψυχίατρων, ακόμα και τη βιντεοσκόπηση των καταθέσεων λόγω της απουσίας των απαραίτητων υποδομών. Επίσης να σημειώσω, ότι αυτό ήταν, μέχρι σήμερα, μια πρόβλεψη για τους ανήλικους. Η επέκταση στου ενηλίκους, είναι άκρως προβληματική. Αν όμως γίνει, θα πρέπει να γίνει με κριτήρια και εγγυήσεις.

Στο άρθρο 5, προβλέπει την αποζημίωση των θυμάτων εμπορίας ανθρώπων από την Ελληνική Αρχή Αποζημίωσης. Το άρθρο αυτό, κινείται σε θετική κατεύθυνση.

Στο άρθρο 6. Με το παρόν άρθρο θεσμοθετείται το γραφείο του Εθνικού Εισηγητή και ο συντονισμός των δράσεων, μεταξύ των εμπλεκομένων υπουργείων, φορέων διεθνών οργανισμών και Μ.Κ.Ο., κατά την άποψή μας, απαραίτητος ο συντονισμός. Ωστόσο, θα επανέλθουμε, όπως είπαμε και εχθές, στο ότι ο συντονισμός θα πρέπει να απαντηθεί, γιατί πρέπει να ανήκει στο Υπουργείο Εξωτερικών. Δεν έχουμε ικανοποιηθεί μέχρι σήμερα. Δεν θεωρούμε επαρκή την αιτιολόγηση. Επιπλέον, αυτό μπορεί να δημιουργήσει σύγχυση αρμοδιοτήτων. Κατά την άποψή μας, ο συντονισμός των δράσεων, θα πρέπει να γίνεται από το Υπουργείο Εσωτερικών με διυπουργική συνεργασία.

Στο πρακτικό κομμάτι, μερικά ερωτήματα που ξαναανφέρθηκαν, πέρα από την ελλιπή καταγραφή που έχει γίνει από το Τμήμα Καταπολέμησης Εμπορίας Ανθρώπων, της Ελληνικής Αστυνομίας, άλλα στοιχεία έχουμε; Πως θα γίνεται η καταγραφή στοιχείων στην Εθνική Βάση Δεδομένων; Στο άρθρο 6 αναφέρεται « με την επιφύλαξη των διατάξεων, της κείμενης νομοθεσίας για την προστασία των προσωπικών δεδομένων», αναφέρουμε δηλαδή το αυτονόητο, χωρίς να διευκρινίζονται στο σχέδιο νόμου  οι βασικές λεπτομέρειες και κατά μία προσφιλή τακτική, με την οποία επανειλημμένως έχουμε διαφωνήσει και εξακολουθούμε να διαφωνούμε, ότι όλα αυτά, αφήνονται να ρυθμιστούν με κοινές υπουργικές αποφάσεις.

Τέλος, θα θέλαμε να προστεθεί μία πρόβλεψη για την αποτελεσματική άσκηση των δικαιωμάτων του θύματος. Δεν αρκούν οι γενικές διατάξεις περί απορίας  και νομικής βοήθειας. Θα προβλέψουμε ρητά πως ο μηνυτής απαλλάσσεται από κάθε τέλος, ή παράβολο και παρέχεται κατά προτεραιότητα νομική βοήθεια και υποστήριξη. Αυτές ήταν οι παρατηρήσεις, θα περιμένουμε τις απαντήσεις στις παρατηρήσεις τις οποίες κάναμε.